IPPC - pozwolenia zintegrowane

Dyrektor Biura Zwi±zku przewodniczy pracom polskiej Technicznej Grupy Roboczej ds. produkcji szk³a i ceramiki przy Krajowym Centrum Najlepszych Dostêpnych Technik (BAT) Ministerstwa ¦rodowiska. Pracê grupy koordynuje biuro ZPPS i FOS.

Delegaci Zwi±zku Pracodawców „Polskie Szk³o” reprezentuj± te¿ Polskê jako kraj cz³onkowski w grupie robocze ds. rewizji dokumentu BREF dla przemys³u szklarskiego przy Europejskim Biurze IPPC. Rozpoczê³a prace 16 stycznia 2007 roku w Sewilli. Dokument BREF opisuje standardy ochrony ¶rodowiska dotycz±ce wszystkich hut szk³a o zdolno¶ci produkcyjnej powy¿ej 20 ton na dobê w ca³ej Unii Europejskiej. Jest podstawowym ¼ród³em wiedzy dla urzêdników wydaj±cych im pozwolenia ¶rodowiskowe. Wiêcej materia³ów zwi±zanych z pracami obu grup mo¿na pobraæ z dzia³u ¦rodowisko – Pliki do pobrania.

Przewodnik IPPC dla bran¿y szklarskiej opracowany przez Zwi±zek Pracodawców "Polskie Szk³o"

Najlepsze dostêpne techniki (BAT).
Wytyczne dla bran¿y szklarskiej

SYNTEZA

Uwaga! Dokument zosta³ przyjêty przez Ministerstwo ¦rodowiska, nie mo¿na go jednak uwa¿aæ za oficjalne wytyczne - Ministerstwo wprowadzi w nim jeszcze najprawdopodobniej pewne zmiany (pe³na wersja dokumentu do pobrania).

Wstêp

Niniejszy dokument ma stanowiæ pomoc zarówno dla przedsiêbiorców dzia³aj±cych w sektorze szklarskim jak równie¿ dla administracji rz±dowej i samorz±dowej odpowiedzialnej za ochronê ¶rodowiska, a w szczególno¶ci za wydawanie pozwoleñ zintegrowanych. Nale¿y podkre¶liæ, ¿e zawarto¶æ dokumentu nie stanowi regulacji prawnej ani ¿adnego innego zobowi±zania do stosowania. Poradnik ma jedynie s³u¿yæ pomoc± w rozumieniu problemów sektora i wymogów IPPC ale nie jest w ¿adnym wypadku przepisem czy recept± na uzyskanie pozwolenia zintegrowanego. Zgodnie z zasad± zawart± w filozofii IPPC - dla ka¿dego indywidualnego przypadku nale¿y okre¶liæ warunki funkcjonowania instalacji przemys³owych, a ustalanie tych warunków ma odbyæ siê na drodze negocjacji.

Rozumienie koncepcji IPPC

Filozofia udzielania zintegrowanych pozwoleñ jako swego rodzaju licencji na dzia³alno¶æ opiera siê na kilku podstawowych za³o¿eniach, z których dwa wydaj± siê najwa¿niejsze:

•  na ¶rodowisko nale¿y patrzyæ ca³o¶ciowo (holistycznie), a w szczególno¶ci nie rozpatrywaæ oddzia³ywania na dany element ¶rodowiska w oderwaniu od pozosta³ych oddzia³ywañ. Nale¿y zapobiegaæ praktykowanemu czêsto przez przemys³ eliminowaniu jednych zagro¿eñ ¶rodowiskowych kosztem wywo³ywania innych (np. ograniczenie emisji zanieczyszczeñ do powietrza nie mo¿e odbywaæ siê kosztem zanieczyszczania wód),

•  przedsiêbiorcy we wszystkich krajach Unii powinni mieæ jednakowe warunki prowadzenia swej dzia³alno¶ci, w szczególno¶ci za¶ niedopuszczalne jest obni¿anie kosztów funkcjonowania poprzez niedotrzymywanie wysokiego poziomu ochrony ¶rodowiska.

Przegl±d sektora - w Polsce i w Europie

Przegl±du sektora obejmuje ogólne informacje o najwiêkszych korporacjach i g³ównych hutach zlokalizowanych w Europie i w Polsce: ogólny przegl±d sektora oraz zagadnienia rynkowe i biznesowe charakterystyczne dla sektora, a w szczególno¶ci zagadnienia takie jak:

•  Produkcja
•  Polska na tle Europy i rynku ¶wiatowego

Jest to wa¿ne dla zrozumienia kondycji sektora i jego mo¿liwo¶ci dostosowania siê do rosn±cych wymagañ postêpu technicznego. Sytuacjê w Polsce przebadano w oparciu o informacje zgromadzone przez Zwi±zek Pracodawców "Polskie Szk³o", komentarze i opracowania przes³ane przez poszczególne zak³ady oraz ankietê przeprowadzon± na potrzeby niniejszego opracowania. Na ankietê odpowiedzia³o 25 hut, jednak uzyskane dane by³y niepe³ne i w du¿ej czê¶ci niespójne (ró¿ne jednostki dot. emisji, dane z pozwoleñ zamiast rzeczywistych danych pomiarowych, emisja SO 2 liczona ze spalania gazu bez uwzglêdnienia reakcji procesowych itd.).

Dla w³a¶ciwej interpretacji BAT niezwykle istotne jest zrozumienie kondycji sektora i okre¶lenia "nadmiernych kosztów" wdro¿enia niektórych rozwi±zañ technologicznych i mo¿liwo¶ci sektora do absorpcji kosztów IPPC bez pogarszania pozycji konkurencyjnej.

Technologie

Przemys³ szklarski u¿ywa bardzo zró¿nicowanych technik, jednak¿e cech± wspólna jest wytop szk³a, który wymaga stosowania wysokich temperatur, co z kolei wi±¿e siê z du¿± konsumpcj± energii i specyficznym oddzia³ywaniem na ¶rodowisko. Przedstawiono podstawowe informacje dotycz±ce technologii produkcji szk³a z uwzglêdnieniem specyfiki pod-sektorów: produkcja szk³a opakowaniowego, p³askiego (float i walcowanego), we³ny mineralnej (szklanej i skalnej) oraz szk³a gospodarczego, kryszta³owego i specjalnego obejmuj±cego w³ókna, szk³o techniczne, o¶wietleniowe, kineskopy telewizyjne itp. Po wspólnym etapie topienia szk³a, dalszy proces zale¿y bardzo silnie od produktu. Surowce, a szczególnie dodatki, a tak¿e sk³ad szk³a jest uzale¿niony od przeznaczenia produkcji. Wiêkszo¶æ wanien szklarskich ma opalanie krzy¿owe lub od ty³u (U-p³omienne) z regeneracyjnym odzyskiem ciep³a. Zupe³nie odmienn± konstrukcjê maj± piece szybowe stosowane w instalacjach do produkcji we³ny skalnej.

G³ówne problemy ¶rodowiskowe sektora

Najistotniejszymi - ze ¶rodowiskowego punktu widzenia - etapami produkcji jest wytop szk³a, któremu towarzyszy du¿a emisja tlenków azotu i zanieczyszczeñ py³owych, które potencjalnie mog± zawieraæ wysokie stê¿enia metali ciê¿kich. Poniewa¿ jako podstawowego paliwa w Polsce u¿ywa siê gazu ziemnego - emisja dwutlenku siarki nie jest wysoka i jest zwi±zana g³ównie z rozk³adem zwi±zków siarki bêd±cych dodatkami do zestawu szklarskiego.

W przypadku produkcji szk³a kryszta³owego i kolorowego istotnym aspektem jest dodawanie do zestawu zwi±zków o³owiu, selenu, kobaltu i/lub innych zwi±zków chemicznych.

Problem zu¿ycia wody i generowania ¶cieków ogólnie nie jest specyficznym problemem sektora, tym bardziej ¿e obiegi wodne s± z regu³y zamkniête, jednak w indywidualnych sytuacjach w³a¶ciwa gospodarka wodno-¶ciekowa mo¿e sprawiaæ pewne trudno¶ci.

Problemem rozpoznawanym jako trudny dla bran¿y, choæ niespecyficznym tylko dla sektora szklarskiego, jest emisja ha³asu - typowa dla stosowanych urz±dzeñ ch³odniczych, sprê¿arek, transportu itp..

Techniki ochrony ¶rodowiska w³a¶ciwe dla sektora

Najpowa¿niejszym problemem jest zmniejszenie emisji tlenków azotu. W warunkach polskich podstawowymi technikami s± i powinny byæ pierwotne metody redukcji koncentruj±ce siê na minimalizacji wytwarzania termicznego NOx ze spalania gazu. Zaawansowane metody wtórne (SCR, SNCR, oxy-fuel) nie s± w pe³ni sprawdzone w szerokiej praktyce lub generuj± nadmierne koszty. Czê¶æ aspektów ¶rodowiskowych nie jest specyficzna dla sektora ale wi±¿e siê z ogólnie z dzia³alno¶ci± przemys³ow± i skal± zmian i oddzia³ywañ. Specyfik± sektora jest zwiêkszanie siê emisji zanieczyszczeñ powietrza i strat ciep³a w miarê starzenia siê pieca szklarskiego. Ze wzglêdu na ci±g³y charakter produkcji - zasadnicze zmiany w czê¶ci dotycz±cej wytopu szk³a - mog± byæ przeprowadzane jedynie w czasie przebudowy lub odbudowy pieca

Warto¶ci odniesienia zwi±zane z BAT

Przedyskutowano sposób okre¶lenie BAT dla instalacji nowych i istniej±cych. W szczególno¶ci istotne jest rozwa¿enie warto¶ci odniesienia (benchmarks) oraz zrozumienie ich stosowalno¶ci jako wielko¶ci referencyjnych nie bêd±cych standardami lub wymaganymi prawnie limitami.

Z powodu rozbie¿nych stanowisk wewn±trz grupy roboczej i ca³ego sektora szklarskiego - warto¶ci referencyjne dla warunków polskich przedstawiono w sposób wariantowy.

Uwzglêdniaj±c obecny stan bran¿y proponuje siê przyj±æ warto¶ci z zamieszczonej poni¿ej tabeli (w opracowaniu - tabela 6,3) jako wymagania kryterialne dla stosowania BAT w odniesieniu do emisji zanieczyszczeñ powietrza specyficznych dla produkcji szk³a.

Emisja

Instalacje nowe

Instalacje istniej±ce w ró¿nym wieku

Tlenki azotu mg/Nm 3

1200-1500

2500 - 2000

3500 (*)

Dwutlenek siarki mg/Nm 3

500-800

800

Py³ zawieszony PM10 mg/Nm 3

50

170 (przy braku urz±dzeñ odpylaj±cych)

Inne zanieczyszczenia

Chlorki (jako HCl) < 30 mg/Nm 3

Fluorki (jako HF) < 5 mg/Nm 3

Metale grupy 1 i 2 < 5 mg/Nm 3

Metale grupy 1 < 1 mg/Nm 3

Zgodnie z wymaganiami polskich przepisów ochrony ¶rodowiska

(*) - dla wanien przy opalaniu krzy¿owym

Tabela 6.3 Warto¶ci maksymalne w³a¶ciwe dla BAT dla instalacji do topienia szk³a [mg/Nm 3 , 8% tlenu]

W przypadku pozosta³ych emisji wystarczaj±ce wydaje siê odniesienie do obowi±zuj±cych w Polsce przepisów ochrony ¶rodowiska i zwi±zanych z nimi warto¶ci dopuszczalnych lub odniesienia. W szczególno¶ci dotyczy to emisji do powietrza chlorków, fluorków, metali ciê¿kich, cyny i jej zwi±zków oraz selenu i arsenu, emisji do wód ³adunków wêglowodorów (substancje ropopochodne) i wska¼nika CHZT. Przy produkcji we³ny mineralnej (szklanej i skalnej) substancjami priorytetowymi - je¶li chodzi o ograniczanie emisji s± dodatkowo fenol, formaldehyd, amoniak, LZO i aminy.

Problem ha³asu, aczkolwiek bardzo trudny do rozwi±zania w sektorze produkcji szk³a jest podobny jak w innych bran¿ach przemys³u i obok stosowania zaawansowanych rozwi±zañ technicznych wymaga dalszych prac legislacyjnych.

Minimalizacja wytwarzania odpadów, zu¿ycia wody i energii jest w sektorze dobrze rozumiana gdy¿ jest ¿ywotnym interesem przedsiêbiorców. Stosowane technologie obejmuj±ce zawracanie odpadów (i py³ów z odpylania) do produkcji , zamkniête obiegi wodne i podnoszenie efektywno¶ci wytopu - s± zgodne z filozofi± IPPC.

Wa¿nym, pozatechnicznym aspektem zgodno¶ci z wymaganiami BAT jest w³a¶ciwe zarz±dzanie ¶rodowiskowe - najlepiej zgodne z wymaganiami ISO 14 000 lub EMAS.

Monitoring

Osobny rozdzia³ po¶wiêcono potrzebom i zakresowi niezbêdnego monitoringu zapewniaj±cego ¶ledzenie funkcjonowania instalacji w ¶rodowisku (environmental performance) i pozwalaj±cego na weryfikowanie wysokiego stopnia ochrony ¶rodowiska wymaganego przez IPPC. W przypadku wytopu szk³a wiêkszo¶æ parametrów emisyjnych mo¿na kontrolowaæ poprzez parametry procesowe. Tak wiêc zadania monitoringowe powinny skupiaæ siê na w³a¶ciwym pomiarze i rejestrowaniu parametrów takich jak zu¿ycie gazu, powietrza, surowców - po okre¶leniu wska¼ników emisyjnych w³a¶ciwych dla danej instalacji.

Inne zagadnienia istotne dla uzyskania pozwolenia zintegrowanego

Omówiono kluczowe zagadnienia wa¿ne dla prawid³owego sformu³owania wniosku zgodnie z filozofia IPPC - takie jak okre¶lenie "istotnej zmiany" (czyli sytuacji w której wymagana jest ponowne z³o¿enie wniosku), problem mo¿liwo¶ci wyst±pienia zak³óceñ w pracy instalacji, aspekty ekonomiczne okre¶lania BAT oraz podsumowanie: strategia uzyskiwania pozwolenia zintegrowanego. W szczególno¶ci zwraca siê uwagê na przysz³e konsekwencje zwi±zane z rozwojem przedsiêbiorstwa, koszty zwi±zane z IPPC i ich wp³yw na sytuacje przedsiêbiorstwa.

Definicje

W przewodniku zaproponowano definicje podstawowych pojêæ z dziedziny produkcji szk³a

"substancja" oznacza ka¿dy pierwiastek chemiczny i jego zwi±zki, za wyj±tkiem substancji radioaktywnych w rozumieniu Dyrektywy 80/836/Euratom(8) oraz genetycznie zmienionych organizmów w rozumieniu Dyrektyw: 90/219/EEC(9) i 90/220/EEC(10);

"zanieczyszczenie" oznacza bezpo¶rednie lub niebezpo¶rednie wprowadzenie, w wyniku dzia³alno¶ci cz³owieka, substancji, wibracji, ciep³a i ha³asu do powietrza, wody i ziemi, które mo¿e byæ szkodliwe dla ludzkiego zdrowia lub jako¶ci ¶rodowiska, przejawiæ siê w postaci uszkodzenia w³asno¶ci materialnej, os³abienia walorów lub kolizji z innymi legalnymi sposobami korzystania ze ¶rodowiska;

"instalacja" oznacza stacjonarn± jednostkê techniczn± gdzie prowadzi siê jeden lub wiêcej rodzajów dzia³alno¶ci wymienionych w Aneksie I oraz wszystkie inne bezpo¶rednio zwi±zane dzia³ania, maj±ce techniczny zwi±zek z dzia³aniami prowadzonymi w tym miejscu, i które mog³yby mieæ wp³yw na emisje i zanieczyszczenie;

"istniej±ca instalacja" (BAT) oznacza instalacjê dzia³aj±c± lub instalacjê, która zgodnie z prawem obowi±zuj±cym przed wej¶ciem w ¿ycie niniejszej Dyrektywy, posiada³a pozwolenie lub z punktu widzenia kompetentnego organu w³adzy by³a przedmiotem wniosku o pozwolenie, które umo¿liwi uruchomienie tej instalacji nie pó¼niej ni¿ w ci±gu roku od wej¶cia ¿ycie tej Dyrektywy;

"emisja" oznacza bezpo¶rednie lub niebezpo¶rednie uwolnienie substancji, wibracji, ciep³a i ha³asu z punktowych i rozproszonych ¼róde³ w instalacji do powietrza, wody i ziemi;

"graniczne wielko¶ci emisji" oznaczaj± masê, wyra¿on± za pomoc± pewnych konkretnych parametrów, stê¿enie i/lub poziom emisji, które nie mog± byæ przekroczone w danym okresie lub okresach czasu. Graniczne wielko¶ci emisji mog± byæ tak¿e okre¶lane dla pewnych grup, rodzin lub kategorii substancji, a w szczególno¶ci dla tych wymienionych w Aneksie III Dyrektywy. Graniczne wielko¶ci emisji powinny byæ zasadniczo odnoszone do punktów w których emisja opuszcza instalacjê, bez uwzglêdniania jakichkolwiek odstêpstw przy ich okre¶laniu. W odniesieniu do niebezpo¶rednich zrzutów do wód, przy okre¶laniu granicznych warto¶ci emisji dla danej instalacji mo¿na braæ pod uwagê efekty dzia³ania urz±dzeñ oczyszczaj±cych ¶cieki, przy zagwarantowaniu równowa¿nego poziomu ochrony ¶rodowiska jako ca³o¶ci i pod warunkiem, ¿e nie bêdzie to prowadziæ do zwiêkszenia poziomu zanieczyszczenia ¶rodowiska, bez szkody dla Dyrektywy 76/464/EEC oraz innych dyrektyw j± wprowadzaj±cych;

"standard jako¶ci ¶rodowiska" oznacza zestaw wymogów, które musz± byæ spe³nione w okre¶lonym czasie w danym ¶rodowisku lub jego konkretnej czê¶ci, zgodnie z postanowieniami prawodawstwa Wspólnoty;

"kompetentny organ w³adzy" oznacza organ lub organy w³adzy odpowiedzialne zgodnie z przepisami Krajów Cz³onkowskich za wype³nianie zobowi±zañ wynikaj±cych z niniejszej Dyrektywy;

"pozwolenie" oznacza czê¶æ lub ca³o¶æ pisemnej decyzji (lub kilku takich decyzji) przyznaj±cych prawo eksploatacji ca³o¶ci lub czê¶ci instalacji, stanowi±cej przedmiot pewnych uwarunkowañ gwarantuj±cych, ¿e instalacja jest dostosowana do wymogów Dyrektywy. Pozwolenie mo¿e obejmowaæ jedn± lub wiêcej instalacji lub czê¶ci instalacji znajduj±ce siê w tym samym miejscu, obs³ugiwane przez tego samego operatora;

(a) "zmiana dzia³ania" oznacza tak± zmianê w³a¶ciwo¶ci lub funkcjonowania, lub zasiêgu instalacji, która mo¿e mieæ konsekwencje dla ¶rodowiska;

(b) "zmiana zasadnicza" oznacza zmianê w dzia³aniu, która wed³ug opinii kompetentnego organu w³adzy mo¿e mieæ znacz±ce negatywne skutki dla ludzi b±d¼ ¶rodowiska;

"najlepsza dostêpna technika" oznacza najbardziej efektywny i zaawansowany stopieñ rozwoju dzia³alno¶ci i metod ich prowadzenia, który wykazuje praktyczn± stosowalno¶æ konkretnych technik do ustanawiania podstawy dla granicznych wielko¶ci emisji ustalanych dla zapobiegania, a tam gdzie nie jest to praktycznie mo¿liwe, generalnie dla zmniejszania emisji i wp³ywu na ¶rodowisko jako ca³o¶æ:

"techniki" - termin techniki obejmuje zarówno stosowane technologie, jak i sposób w jaki instalacja jest zaprojektowana, zbudowana, utrzymywana, eksploatowana i wycofywana z eksploatacji;

"dostêpne" techniki oznacza techniki rozwiniête na skalê, która pozwala na ich wdro¿enie w danym sektorze przemys³u, w warunkach ekonomicznie i technicznie uzasadnionych, z uwzglêdnieniem kosztów i korzy¶ci, bez wzglêdu na to czy techniki te s±, czy te¿ nie s± wykorzystywane lub wytwarzane w danym Kraju Cz³onkowskim, tak d³ugo jak s± realnie dostêpne dla operatora,

"najlepsza" oznacza technikê najbardziej efektywn± w osi±ganiu wysokiego ogólnego stopnia ochrony ¶rodowiska jako ca³o¶ci. Przy okre¶laniu najlepszych dostêpnych technik, szczególn± uwagê nale¿y zwróciæ na kwestie wymienione w Aneksie IV Dyrektywy;

"operator" oznacza ka¿d± osobê fizyczn± lub prawn±, która obs³uguje lub kontroluje instalacjê, lub je¿eli jest to uwzglêdnione w prawie krajowym, osobê, której przyznano decyduj±ce uprawnienia ekonomiczne w kwestii technicznego funkcjonowania instalacji.

"zestaw szklarski" (ang. batch) - mieszanina granulowanych i sypkich surowców przygotowana do zasypania do pieca topliwnego gdzie pod wp³ywem temperatury tworzona jest masa szklarska. G³ównymi surowcami do wytopu szk³a s±;: surowce szk³otwórcze (np. piasek krzemionkowy, st³uczka), pó³produkty i modyfikatory (np. soda kalcynowana, wapieñ, skaleñ) oraz ¶rodki barwi±ce i odbarwiaj±ce (np.siarczan sodu, zwi±zki selenu, tlenek ¿elaza).

"wanna szklarska" (piec szklarski, piec topliwny, ang. glass furnace, glass melting furnace) - rodzaj pieca, w którym nastêpuje topienie zestawu szklarskiego i tworzenie masy szklarskiej. Podstawowe typy pieców to piece o dzia³aniu ci±g³ym, których jest zdecydowana wiêkszo¶æ, oraz piece donicowe (periodyczne, zwykle o cyklu dobowym) stosowane w przypadku niewielkiej produkcji

S³ownik

IPPC - ang. Integrated Pollution Prevention and Control - zintegrowane zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeñ - nowoczesny instrument ochrony ¶rodowiska w przemy¶le zastosowany przez Uniê Europejsk±.

PZ - pozwolenie zintegrowane okre¶lone w rozdz. 4 Prawa Ochrony ¦rodowiska -niezbêdne do prowadzenia instalacji przemys³owych wymienionych w rozporz±dzeniu Ministra ¦rodowiska z dnia 26 lipca 2002 (Dz.U. 2002.122.1055).

3R i proces spalania wtórnego (Reburning) - chemiczna redukcja NOx do N 2 za pomoc± paliwa polega na wytworzeniu w procesie pyrolizy paliwa wolnych rodników, które redukuj± sk³adniki zawróconych spalin.

SCR - Selektywna redukcja katalityczna polega na reakcji tlenków azotu z amoniakiem - na z³o¿u katalitycznym - w temperaturze ok. 400 o C. Metoda ta zwykle jest ³±czona w trójstopniowy system obejmuj±cy usuwanie py³ów, i scrubber gazów kwa¶nych.

SNCR - selektywna nie-katalityczna redukcja opiera siê o zasadê podobn± do SCR jednak reakcja zachodzi w temperaturze 800 - 1100 o C i nie wymaga katalizatora. Osi±gane poziomy redukcji NO x wynosz± 30-70%.


Spis materia³ów ¼ród³owych i pomocniczych

•  Wytyczne do sporz±dzenia wniosku o wydanie pozwolenia zintegrowanego, Wersja 1.0, Ministerstwo ¦rodowiska, styczeñ 2003
•  "Reference Document on Best Available Techniques in the Glass Manufacturing Industry" (Dokument referencyjny dotycz±ce Najlepszych Dostêpnych Technik w przemy¶le szklarskim) z grudnia 2001 roku (t³umaczenie polskie - 2003 r.)
•  Secretary of State's Guidance for Glass Manufacturing Activities with Melting Capacity More than 20 Tonnes per Day, Sector Guidance Note IPPC SG2, DEFRA, luty 2003
•  IPPC Guidance for Glass Manufacturing Activities with Melting Capacity More than 20 Tonnes/Day, Sector Guidance Note IPPC S(A2)6.02, EPA/SEPA/EHS, 2001
•  IPPC Guidance for the Glass Manufacturing Sector (A1 processes) IPPC S3.03, EPA/SEPA/EHS 2001

Materia³y do pobrania: