ZPPS

Dyrektor Biura Związku przewodniczy pracom polskiej Technicznej Grupy Roboczej ds. produkcji szkła i ceramiki przy Krajowym Centrum Najlepszych Dostępnych Technik (BAT) Ministerstwa Środowiska. Pracę grupy koordynuje biuro ZPPS i FOS.

Delegaci Związku Pracodawców „Polskie Szkło” reprezentują też Polskę jako kraj członkowski w grupie robocze ds. rewizji dokumentu BREF dla przemysłu szklarskiego przy Europejskim Biurze IPPC. Rozpoczęła prace 16 stycznia 2007 roku w Sewilli. Dokument BREF opisuje standardy ochrony środowiska dotyczące wszystkich hut szkła o zdolności produkcyjnej powyżej 20 ton na dobę w całej Unii Europejskiej. Jest podstawowym źródłem wiedzy dla urzędników wydających im pozwolenia środowiskowe. Więcej materiałów związanych z pracami obu grup można pobrać z działu Środowisko – Pliki do pobrania.

Przewodnik IPPC dla branży szklarskiej opracowany przez Związek Pracodawców "Polskie Szkło"

Najlepsze dostępne techniki (BAT).
Wytyczne dla branży szklarskiej

SYNTEZA

Uwaga! Dokument został przyjęty przez Ministerstwo Środowiska, nie można go jednak uważać za oficjalne wytyczne - Ministerstwo wprowadzi w nim jeszcze najprawdopodobniej pewne zmiany (pełna wersja dokumentu do pobrania).

Wstęp

Niniejszy dokument ma stanowić pomoc zarówno dla przedsiębiorców działających w sektorze szklarskim jak również dla administracji rządowej i samorządowej odpowiedzialnej za ochronę środowiska, a w szczególności za wydawanie pozwoleń zintegrowanych. Należy podkreślić, że zawartość dokumentu nie stanowi regulacji prawnej ani żadnego innego zobowiązania do stosowania. Poradnik ma jedynie służyć pomocą w rozumieniu problemów sektora i wymogów IPPC ale nie jest w żadnym wypadku przepisem czy receptą na uzyskanie pozwolenia zintegrowanego. Zgodnie z zasadą zawartą w filozofii IPPC - dla każdego indywidualnego przypadku należy określić warunki funkcjonowania instalacji przemysłowych, a ustalanie tych warunków ma odbyć się na drodze negocjacji.

Rozumienie koncepcji IPPC

Filozofia udzielania zintegrowanych pozwoleń jako swego rodzaju licencji na działalność opiera się na kilku podstawowych założeniach, z których dwa wydają się najważniejsze:

•  na środowisko należy patrzyć całościowo (holistycznie), a w szczególności nie rozpatrywać oddziaływania na dany element środowiska w oderwaniu od pozostałych oddziaływań. Należy zapobiegać praktykowanemu często przez przemysł eliminowaniu jednych zagrożeń środowiskowych kosztem wywoływania innych (np. ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza nie może odbywać się kosztem zanieczyszczania wód),

•  przedsiębiorcy we wszystkich krajach Unii powinni mieć jednakowe warunki prowadzenia swej działalności, w szczególności zaś niedopuszczalne jest obniżanie kosztów funkcjonowania poprzez niedotrzymywanie wysokiego poziomu ochrony środowiska.

Przegląd sektora - w Polsce i w Europie

Przeglądu sektora obejmuje ogólne informacje o największych korporacjach i głównych hutach zlokalizowanych w Europie i w Polsce: ogólny przegląd sektora oraz zagadnienia rynkowe i biznesowe charakterystyczne dla sektora, a w szczególności zagadnienia takie jak:

•  Produkcja
•  Polska na tle Europy i rynku światowego

Jest to ważne dla zrozumienia kondycji sektora i jego możliwości dostosowania się do rosnących wymagań postępu technicznego. Sytuację w Polsce przebadano w oparciu o informacje zgromadzone przez Związek Pracodawców "Polskie Szkło", komentarze i opracowania przesłane przez poszczególne zakłady oraz ankietę przeprowadzoną na potrzeby niniejszego opracowania. Na ankietę odpowiedziało 25 hut, jednak uzyskane dane były niepełne i w dużej części niespójne (różne jednostki dot. emisji, dane z pozwoleń zamiast rzeczywistych danych pomiarowych, emisja SO 2 liczona ze spalania gazu bez uwzględnienia reakcji procesowych itd.).

Dla właściwej interpretacji BAT niezwykle istotne jest zrozumienie kondycji sektora i określenia "nadmiernych kosztów" wdrożenia niektórych rozwiązań technologicznych i możliwości sektora do absorpcji kosztów IPPC bez pogarszania pozycji konkurencyjnej.

Technologie

Przemysł szklarski używa bardzo zróżnicowanych technik, jednakże cechą wspólna jest wytop szkła, który wymaga stosowania wysokich temperatur, co z kolei wiąże się z dużą konsumpcją energii i specyficznym oddziaływaniem na środowisko. Przedstawiono podstawowe informacje dotyczące technologii produkcji szkła z uwzględnieniem specyfiki pod-sektorów: produkcja szkła opakowaniowego, płaskiego (float i walcowanego), wełny mineralnej (szklanej i skalnej) oraz szkła gospodarczego, kryształowego i specjalnego obejmującego włókna, szkło techniczne, oświetleniowe, kineskopy telewizyjne itp. Po wspólnym etapie topienia szkła, dalszy proces zależy bardzo silnie od produktu. Surowce, a szczególnie dodatki, a także skład szkła jest uzależniony od przeznaczenia produkcji. Większość wanien szklarskich ma opalanie krzyżowe lub od tyłu (U-płomienne) z regeneracyjnym odzyskiem ciepła. Zupełnie odmienną konstrukcję mają piece szybowe stosowane w instalacjach do produkcji wełny skalnej.

Główne problemy środowiskowe sektora

Najistotniejszymi - ze środowiskowego punktu widzenia - etapami produkcji jest wytop szkła, któremu towarzyszy duża emisja tlenków azotu i zanieczyszczeń pyłowych, które potencjalnie mogą zawierać wysokie stężenia metali ciężkich. Ponieważ jako podstawowego paliwa w Polsce używa się gazu ziemnego - emisja dwutlenku siarki nie jest wysoka i jest związana głównie z rozkładem związków siarki będących dodatkami do zestawu szklarskiego.

W przypadku produkcji szkła kryształowego i kolorowego istotnym aspektem jest dodawanie do zestawu związków ołowiu, selenu, kobaltu i/lub innych związków chemicznych.

Problem zużycia wody i generowania ścieków ogólnie nie jest specyficznym problemem sektora, tym bardziej że obiegi wodne są z reguły zamknięte, jednak w indywidualnych sytuacjach właściwa gospodarka wodno-ściekowa może sprawiać pewne trudności.

Problemem rozpoznawanym jako trudny dla branży, choć niespecyficznym tylko dla sektora szklarskiego, jest emisja hałasu - typowa dla stosowanych urządzeń chłodniczych, sprężarek, transportu itp..

Techniki ochrony środowiska właściwe dla sektora

Najpoważniejszym problemem jest zmniejszenie emisji tlenków azotu. W warunkach polskich podstawowymi technikami są i powinny być pierwotne metody redukcji koncentrujące się na minimalizacji wytwarzania termicznego NOx ze spalania gazu. Zaawansowane metody wtórne (SCR, SNCR, oxy-fuel) nie są w pełni sprawdzone w szerokiej praktyce lub generują nadmierne koszty. Część aspektów środowiskowych nie jest specyficzna dla sektora ale wiąże się z ogólnie z działalnością przemysłową i skalą zmian i oddziaływań. Specyfiką sektora jest zwiększanie się emisji zanieczyszczeń powietrza i strat ciepła w miarę starzenia się pieca szklarskiego. Ze względu na ciągły charakter produkcji - zasadnicze zmiany w części dotyczącej wytopu szkła - mogą być przeprowadzane jedynie w czasie przebudowy lub odbudowy pieca

Wartości odniesienia związane z BAT

Przedyskutowano sposób określenie BAT dla instalacji nowych i istniejących. W szczególności istotne jest rozważenie wartości odniesienia (benchmarks) oraz zrozumienie ich stosowalności jako wielkości referencyjnych nie będących standardami lub wymaganymi prawnie limitami.

Z powodu rozbieżnych stanowisk wewnątrz grupy roboczej i całego sektora szklarskiego - wartości referencyjne dla warunków polskich przedstawiono w sposób wariantowy.

Uwzględniając obecny stan branży proponuje się przyjąć wartości z zamieszczonej poniżej tabeli (w opracowaniu - tabela 6,3) jako wymagania kryterialne dla stosowania BAT w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń powietrza specyficznych dla produkcji szkła.

Emisja	Instalacje nowe	Instalacje istniejące w różnym wieku
Tlenki azotu mg/Nm 3	1200-1500	2500 - 2000 3500 (*)
Dwutlenek siarki mg/Nm 3	500-800	800
Pył zawieszony PM10 mg/Nm 3	50	170 (przy braku urządzeń odpylających)
Inne zanieczyszczenia	Chlorki (jako HCl) < 30 mg/Nm 3 Fluorki (jako HF) < 5 mg/Nm 3 Metale grupy 1 i 2 < 5 mg/Nm 3 Metale grupy 1 < 1 mg/Nm 3	Zgodnie z wymaganiami polskich przepisów ochrony środowiska
(*) - dla wanien przy opalaniu krzyżowym

Tabela 6.3 Wartości maksymalne właściwe dla BAT dla instalacji do topienia szkła [mg/Nm 3 , 8% tlenu]

W przypadku pozostałych emisji wystarczające wydaje się odniesienie do obowiązujących w Polsce przepisów ochrony środowiska i związanych z nimi wartości dopuszczalnych lub odniesienia. W szczególności dotyczy to emisji do powietrza chlorków, fluorków, metali ciężkich, cyny i jej związków oraz selenu i arsenu, emisji do wód ładunków węglowodorów (substancje ropopochodne) i wskaźnika CHZT. Przy produkcji wełny mineralnej (szklanej i skalnej) substancjami priorytetowymi - jeśli chodzi o ograniczanie emisji są dodatkowo fenol, formaldehyd, amoniak, LZO i aminy.

Problem hałasu, aczkolwiek bardzo trudny do rozwiązania w sektorze produkcji szkła jest podobny jak w innych branżach przemysłu i obok stosowania zaawansowanych rozwiązań technicznych wymaga dalszych prac legislacyjnych.

Minimalizacja wytwarzania odpadów, zużycia wody i energii jest w sektorze dobrze rozumiana gdyż jest żywotnym interesem przedsiębiorców. Stosowane technologie obejmujące zawracanie odpadów (i pyłów z odpylania) do produkcji , zamknięte obiegi wodne i podnoszenie efektywności wytopu - są zgodne z filozofią IPPC.

Ważnym, pozatechnicznym aspektem zgodności z wymaganiami BAT jest właściwe zarządzanie środowiskowe - najlepiej zgodne z wymaganiami ISO 14 000 lub EMAS.

Monitoring

Osobny rozdział poświęcono potrzebom i zakresowi niezbędnego monitoringu zapewniającego śledzenie funkcjonowania instalacji w środowisku (environmental performance) i pozwalającego na weryfikowanie wysokiego stopnia ochrony środowiska wymaganego przez IPPC. W przypadku wytopu szkła większość parametrów emisyjnych można kontrolować poprzez parametry procesowe. Tak więc zadania monitoringowe powinny skupiać się na właściwym pomiarze i rejestrowaniu parametrów takich jak zużycie gazu, powietrza, surowców - po określeniu wskaźników emisyjnych właściwych dla danej instalacji.

Inne zagadnienia istotne dla uzyskania pozwolenia zintegrowanego

Omówiono kluczowe zagadnienia ważne dla prawidłowego sformułowania wniosku zgodnie z filozofia IPPC - takie jak określenie "istotnej zmiany" (czyli sytuacji w której wymagana jest ponowne złożenie wniosku), problem możliwości wystąpienia zakłóceń w pracy instalacji, aspekty ekonomiczne określania BAT oraz podsumowanie: strategia uzyskiwania pozwolenia zintegrowanego. W szczególności zwraca się uwagę na przyszłe konsekwencje związane z rozwojem przedsiębiorstwa, koszty związane z IPPC i ich wpływ na sytuacje przedsiębiorstwa.

Definicje

W przewodniku zaproponowano definicje podstawowych pojęć z dziedziny produkcji szkła

"substancja" oznacza każdy pierwiastek chemiczny i jego związki, za wyjątkiem substancji radioaktywnych w rozumieniu Dyrektywy 80/836/Euratom(8) oraz genetycznie zmienionych organizmów w rozumieniu Dyrektyw: 90/219/EEC(9) i 90/220/EEC(10);

"zanieczyszczenie" oznacza bezpośrednie lub niebezpośrednie wprowadzenie, w wyniku działalności człowieka, substancji, wibracji, ciepła i hałasu do powietrza, wody i ziemi, które może być szkodliwe dla ludzkiego zdrowia lub jakości środowiska, przejawić się w postaci uszkodzenia własności materialnej, osłabienia walorów lub kolizji z innymi legalnymi sposobami korzystania ze środowiska;

"instalacja" oznacza stacjonarną jednostkę techniczną gdzie prowadzi się jeden lub więcej rodzajów działalności wymienionych w Aneksie I oraz wszystkie inne bezpośrednio związane działania, mające techniczny związek z działaniami prowadzonymi w tym miejscu, i które mogłyby mieć wpływ na emisje i zanieczyszczenie;

"istniejąca instalacja" (BAT) oznacza instalację działającą lub instalację, która zgodnie z prawem obowiązującym przed wejściem w życie niniejszej Dyrektywy, posiadała pozwolenie lub z punktu widzenia kompetentnego organu władzy była przedmiotem wniosku o pozwolenie, które umożliwi uruchomienie tej instalacji nie później niż w ciągu roku od wejścia życie tej Dyrektywy;

"emisja" oznacza bezpośrednie lub niebezpośrednie uwolnienie substancji, wibracji, ciepła i hałasu z punktowych i rozproszonych źródeł w instalacji do powietrza, wody i ziemi;

"graniczne wielkości emisji" oznaczają masę, wyrażoną za pomocą pewnych konkretnych parametrów, stężenie i/lub poziom emisji, które nie mogą być przekroczone w danym okresie lub okresach czasu. Graniczne wielkości emisji mogą być także określane dla pewnych grup, rodzin lub kategorii substancji, a w szczególności dla tych wymienionych w Aneksie III Dyrektywy. Graniczne wielkości emisji powinny być zasadniczo odnoszone do punktów w których emisja opuszcza instalację, bez uwzględniania jakichkolwiek odstępstw przy ich określaniu. W odniesieniu do niebezpośrednich zrzutów do wód, przy określaniu granicznych wartości emisji dla danej instalacji można brać pod uwagę efekty działania urządzeń oczyszczających ścieki, przy zagwarantowaniu równoważnego poziomu ochrony środowiska jako całości i pod warunkiem, że nie będzie to prowadzić do zwiększenia poziomu zanieczyszczenia środowiska, bez szkody dla Dyrektywy 76/464/EEC oraz innych dyrektyw ją wprowadzających;

"standard jakości środowiska" oznacza zestaw wymogów, które muszą być spełnione w określonym czasie w danym środowisku lub jego konkretnej części, zgodnie z postanowieniami prawodawstwa Wspólnoty;

"kompetentny organ władzy" oznacza organ lub organy władzy odpowiedzialne zgodnie z przepisami Krajów Członkowskich za wypełnianie zobowiązań wynikających z niniejszej Dyrektywy;

"pozwolenie" oznacza część lub całość pisemnej decyzji (lub kilku takich decyzji) przyznających prawo eksploatacji całości lub części instalacji, stanowiącej przedmiot pewnych uwarunkowań gwarantujących, że instalacja jest dostosowana do wymogów Dyrektywy. Pozwolenie może obejmować jedną lub więcej instalacji lub części instalacji znajdujące się w tym samym miejscu, obsługiwane przez tego samego operatora;

(a) "zmiana działania" oznacza taką zmianę właściwości lub funkcjonowania, lub zasięgu instalacji, która może mieć konsekwencje dla środowiska;

(b) "zmiana zasadnicza" oznacza zmianę w działaniu, która według opinii kompetentnego organu władzy może mieć znaczące negatywne skutki dla ludzi bądź środowiska;

"najlepsza dostępna technika" oznacza najbardziej efektywny i zaawansowany stopień rozwoju działalności i metod ich prowadzenia, który wykazuje praktyczną stosowalność konkretnych technik do ustanawiania podstawy dla granicznych wielkości emisji ustalanych dla zapobiegania, a tam gdzie nie jest to praktycznie możliwe, generalnie dla zmniejszania emisji i wpływu na środowisko jako całość:

"techniki" - termin techniki obejmuje zarówno stosowane technologie, jak i sposób w jaki instalacja jest zaprojektowana, zbudowana, utrzymywana, eksploatowana i wycofywana z eksploatacji;

"dostępne" techniki oznacza techniki rozwinięte na skalę, która pozwala na ich wdrożenie w danym sektorze przemysłu, w warunkach ekonomicznie i technicznie uzasadnionych, z uwzględnieniem kosztów i korzyści, bez względu na to czy techniki te są, czy też nie są wykorzystywane lub wytwarzane w danym Kraju Członkowskim, tak długo jak są realnie dostępne dla operatora,

"najlepsza" oznacza technikę najbardziej efektywną w osiąganiu wysokiego ogólnego stopnia ochrony środowiska jako całości. Przy określaniu najlepszych dostępnych technik, szczególną uwagę należy zwrócić na kwestie wymienione w Aneksie IV Dyrektywy;

"operator" oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która obsługuje lub kontroluje instalację, lub jeżeli jest to uwzględnione w prawie krajowym, osobę, której przyznano decydujące uprawnienia ekonomiczne w kwestii technicznego funkcjonowania instalacji.

"zestaw szklarski" (ang. batch) - mieszanina granulowanych i sypkich surowców przygotowana do zasypania do pieca topliwnego gdzie pod wpływem temperatury tworzona jest masa szklarska. Głównymi surowcami do wytopu szkła są;: surowce szkłotwórcze (np. piasek krzemionkowy, stłuczka), półprodukty i modyfikatory (np. soda kalcynowana, wapień, skaleń) oraz środki barwiące i odbarwiające (np.siarczan sodu, związki selenu, tlenek żelaza).

"wanna szklarska" (piec szklarski, piec topliwny, ang. glass furnace, glass melting furnace) - rodzaj pieca, w którym następuje topienie zestawu szklarskiego i tworzenie masy szklarskiej. Podstawowe typy pieców to piece o działaniu ciągłym, których jest zdecydowana większość, oraz piece donicowe (periodyczne, zwykle o cyklu dobowym) stosowane w przypadku niewielkiej produkcji

Słownik

IPPC - ang. Integrated Pollution Prevention and Control - zintegrowane zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń - nowoczesny instrument ochrony środowiska w przemyśle zastosowany przez Unię Europejską.

PZ - pozwolenie zintegrowane określone w rozdz. 4 Prawa Ochrony Środowiska -niezbędne do prowadzenia instalacji przemysłowych wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 (Dz.U. 2002.122.1055).

3R i proces spalania wtórnego (Reburning) - chemiczna redukcja NOx do N 2 za pomocą paliwa polega na wytworzeniu w procesie pyrolizy paliwa wolnych rodników, które redukują składniki zawróconych spalin.

SCR - Selektywna redukcja katalityczna polega na reakcji tlenków azotu z amoniakiem - na złożu katalitycznym - w temperaturze ok. 400 o C. Metoda ta zwykle jest łączona w trójstopniowy system obejmujący usuwanie pyłów, i scrubber gazów kwaśnych.

SNCR - selektywna nie-katalityczna redukcja opiera się o zasadę podobną do SCR jednak reakcja zachodzi w temperaturze 800 - 1100 o C i nie wymaga katalizatora. Osiągane poziomy redukcji NO x wynoszą 30-70%.

Spis materiałów źródłowych i pomocniczych

•  Wytyczne do sporządzenia wniosku o wydanie pozwolenia zintegrowanego, Wersja 1.0, Ministerstwo Środowiska, styczeń 2003
•  "Reference Document on Best Available Techniques in the Glass Manufacturing Industry" (Dokument referencyjny dotyczące Najlepszych Dostępnych Technik w przemyśle szklarskim) z grudnia 2001 roku (tłumaczenie polskie - 2003 r.)
•  Secretary of State's Guidance for Glass Manufacturing Activities with Melting Capacity More than 20 Tonnes per Day, Sector Guidance Note IPPC SG2, DEFRA, luty 2003
•  IPPC Guidance for Glass Manufacturing Activities with Melting Capacity More than 20 Tonnes/Day, Sector Guidance Note IPPC S(A2)6.02, EPA/SEPA/EHS, 2001
•  IPPC Guidance for the Glass Manufacturing Sector (A1 processes) IPPC S3.03, EPA/SEPA/EHS 2001

Materiały do pobrania: